Önemli Çıkarımlar

• Glutatyon; glutamin, glisin ve sistein olmak üzere üç amino asitten oluşan ve hücrelerinizde doğal olarak üretilen güçlü bir antioksidandır.
• Hücreleri hasara karşı korur, toksinleri nötralize eder, bağışıklık sistemini destekler ve karaciğer sağlığı için gereklidir.
• Belirli gıdalar, yaşam tarzı değişiklikleri ve NAC gibi hedefe yönelik takviyelerle vücudunuzdaki glutatyon seviyelerini artırabilirsiniz.

‌‌‌‌Glutatyon Nedir?

Glutatyon; glutamat, sistein ve glisin amino asitlerinden oluşan küçük bir protein molekülüdür. Vücudunuzdaki her hücrenin ürettiği en önemli bileşiklerden biridir. 

‌‌‌Glutatyon Ne İşe Yarar?

Glutatyon, hücrelerimizi hasardan korumaya ve zararlı bileşiklerin detoksifiye edilmesine yardımcı olur. 

100 yılı aşkın süredir yapılan araştırmalar ve 100.000'den fazla bilimsel makale; hücresel glutatyon seviyelerini korumanın, sağlıklı hücre işlevini ve bağışıklık sağlığını sürdürmek ve yaşlanma sürecini yavaşlatmak için en önemli unsurlardan biri olduğunu ortaya koymuştur. 

Bu makalede, kanıta dayalı en önemli faydaları ve glutatyon seviyelerinizi nasıl artırabileceğinizi inceleyeceğiz.

‌‌‌‌‌Glutatyonun 5 Faydası

1. Güçlü bir antioksidandır. Glutatyon, hücreyi hasardan koruyan ana antioksidandır. Ayrıca C ve E vitaminleri gibi diğer antioksidanların geri dönüşümü ve doğru kullanımı için de kritik öneme sahiptir. 
2. Bağışıklık sistemi üzerinde etkilidir. Glutatyon, bağışıklık hücrelerini hasardan korurken aynı zamanda doğrudan bazı antiviral etkiler gösterir. Bağışıklık sistemi içindeki dengeyi modüle etmede de kritik öneme sahiptir. Bağışıklık sistemi az aktif olduğunda işlevleri artırır ve aşırı aktif olduğunda dengeyi geri getirir.
3. Mitokondriyal etkileri vardır. Glutatyon, mitokondrinin (hücrelerde enerji üreten bölümler) işlevini yerine getirmesinde kritik bir rol oynar. 
4. Hücresel işlev için kritiktir. Glutatyon; birçok hücresel proteinin üretimi, DNA sentezi ve onarımı, genel hücre işlevinde rol oynayan enzimlerin aktivasyonu ve düzenlenmesi ile D3 vitamininin uygun şekilde çalışması için gereklidir. 
5. Detoks etkili bir bileşiktir. Glutatyon, vücudun en etkili detoks ajanıdır. İstenmeyen toksinleri, kirleticileri, kimyasalları, ağır metalleri ve ilaç metabolitlerini bağlayarak bunların idrar veya bağırsak yoluyla atılmasını sağlar.

Glutatyon Eksikliği

Glutatyon seviyeleri; yaşlandıkça ve toksinlere, ilaçlara, çevre kirliliğine ve oksidatif hasara neden olan diğer bileşiklere maruz kaldıkça düşme eğilimi gösterir. 

Düşük glutatyon seviyeleri; yaşlanma sürecinin hızlanmasıyla ve özellikle bilişsel gerileme, tip 2 diyabet gibi yaşlılıkla ilişkili neredeyse tüm kronik hastalıklarla bağlantılıdır. ^1,2

İleri yaş; viral enfeksiyonlar da dahil olmak üzere çeşitli nedenlerden kaynaklanan ciddi hastalıklar, komplikasyonlar ve ölüm riskinin artmasıyla ilişkilendirildiği bilinen bir faktördür. Düşük glutatyon seviyeleri, hücreleri oksidatif hasara karşı daha savunmasız hale getirir. Ayrıca bağışıklık sistemini zayıflatabileceği gibi solunum ve sindirim sistemindeki koruyucu bariyerleri de olumsuz etkileyebilir. 

Glutatyon Kaynakları

Glutatyon İçeren Besinler

Beslenme düzeniniz glutatyon seviyelerini artırmaya yardımcı olabilir ancak bu etki sınırlıdır. İnsan vücudu (başta karaciğer olmak üzere) günde yaklaşık 8.000 ila 10.000 mg glutatyon üretir. Bir kıyaslama yapmak gerekirse; taze meyve ve sebzelerden oluşan sağlıklı bir beslenme programı günde ancak 150 mg kadar hazır glutatyon sağlayabilir. Bununla birlikte hücreler glutatyonu muhafaza etme eğilimindedir, bu nedenle besinlerle alınan glutatyon miktarını artırmanın kümülatif etkileri kesinlikle önemli bir hedeftir. Kuşkonmaz, avokado ve ceviz; glutatyon açısından özellikle zengin besin kaynaklarıdır. 

Glutatyon Takviyeleri

Glutatyon seviyelerini artırmak için en popüler takviye yöntemleri arasında glutatyon veya N-asetilsistein kullanımı yer alır. Yakın tarihli çalışmalardan önce, ağız yoluyla alındığında emilmediği düşünüldüğü için glutatyon takviyeleri konusunda bazı tartışmalar mevcuttu. Emilim olmadığını göstermek için genellikle geçmişte yapılan bir çalışmaya atıfta bulunulur. Söz konusu çalışmada, 3.000 mg'lık tek doz glutatyonun kandaki seviyeleri artırmadığı görülmüştü. Ancak bunun başka bir nedeni olduğu ortaya çıktı.⁷ Araştırmacılar serbest glutatyon seviyelerini inceliyorlardı; oysa glutatyon çok değerli olduğu için hızla taşıyıcı proteinlere bağlanarak⁸ hücrelere taşınır ve bu durum, kanda serbest glutatyon olarak tespit edilememesine yol açar. 

Glutatyon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Glutatyon bağışıklık sağlığında nasıl bir rol oynar?

Glutatyon sağlıklı bir bağışıklık sistemi için kritik öneme sahiptir. Araştırmalar, yüksek glutatyon seviyelerinin viral enfeksiyonlara karşı verilen tepkinin başarısıyla bağlantılı olduğunu göstermektedir. Glutatyon, bağışıklık fonksiyonunu birkaç temel yolla destekler: 

• Bağışıklık hücrelerini hasara karşı korurken virüslerle savaşma yeteneklerini artırır. ^3-5
• Virüslerin yaşam döngülerinin çeşitli aşamalarında çoğalmasını engelleme üzerinde doğrudan etkiler gösterir.^3-5

Glutatyon mu yoksa NAC mi daha iyi?

Hem glutatyon hem de N-asetilsistein (NAC) önemli klinik faydalar sunduğundan, ikisi arasında seçim yapmak özel sağlık hedeflerinize bağlıdır. Bu seçim "kılı kırk yarmaya" benzese de, çalışma mekanizmaları arasında temel farklar vardır. 

Glutatyonun Avantajları:

• Önceden oluşturulmuş, aktif bileşiktir. Glutatyon takviyesi aldığınızda, vücudunuz "ana antioksidanı" eksiksiz ve kullanıma hazır bir şekilde alır. 

NAC (N-Asetilsistein) Avantajları:

• Vücudun kendi glutatyonunu üretmesi için temel yapı taşını sağlar. NAC, glutatyon sentezi için gerekli olan sistein amino asidinin bir formudur. 
• Hedefe yönelik solunum desteği sunar. NAC, özellikle akciğerleri ve sindirim sistemini hasardan korumada yardımcıdır. 
• Güçlü bir mukus incelticidir (mukolitik). Bu özellik, akut veya kronik akciğer rahatsızlıklarında görülen yoğun ve yapışkan mukusla başa çıkmada NAC'yi daha iyi bir seçenek haline getirir. 

‌‌‌‌‌Glutatyon takviyeleri ağız yoluyla alındığında emilir mi?

Evet, bu konu geçmişte tartışmalı olsa da güncel klinik çalışmalar, glutatyonun takviye olarak alındığında ağız yoluyla etkili bir şekilde emilebildiğini doğrulamıştır. Eski çalışmalar, kanda proteinlere bağlı olarak dolaşan glutatyonu ölçmedikleri için genellikle bu etkiyi gözden kaçırmıştır. İşte araştırmaların ortaya koyduğu sonuçlar: 

• 2014 yılında yapılan çığır açıcı bir çalışma, oral takviyenin kandaki proteine bağlı glutatyon seviyesini önemli ölçüde artırdığını saptayarak önceki emilim çalışmalarının eksikliklerine açıklık getirmiştir. 
• 2015 tarihli bir Penn State çalışması bu bulguyu doğrulamış; altı ay boyunca günde 250 mg ila 1.000 mg glutatyon almanın tam kanda, kırmızı kan hücrelerinde ve hatta yanak içi hücrelerinde glutatyon seviyelerini önemli ölçüde artırdığını göstermiştir.
• 2018 yılında yapılan bir hayvan çalışması ise süreci daha da detaylandırarak; glutatyonun bağırsakta emildiğini, ardından kullanım için karaciğere ve vücudun diğer bölgelerine taşındığını ortaya koymuştur.  
    

Glutatyon takviyelerinin etki etmesi ne kadar sürer?

Birçok antioksidan gibi glutatyon da hücreleri oksidatif hasara karşı korumak için neredeyse anında etki etmeye başlar. Ancak bu korumanın gelişmiş antioksidan durumu olarak gözle görülür faydaya dönüşmesi bir ila iki hafta sürebilir. Mevcut oksidatif stresi veya metabolik sorunları (örneğin diyabet, metabolik sendrom) olan kişilerde, antioksidan durumunda tutarlı iyileşmelerin görülmesi iki ila üç ay veya daha fazla zaman alabilir.  

Referanslar:

1. Forman HJ, Zhang H, Rinna A. Glutatyon: koruyucu rollerine, ölçümlerine ve biyosentezine genel bakış. Mol. Aspects Med. 2009; 30, 1−12. 
2. Dwivedi D, Megha K, Mishra R, Mandal PK. Beyindeki Glutatyon: Beyin Bozukluklarında Konformasyonlarına, Fonksiyonlarına, Biyokimyasal Özelliklerine, Niceliğine ve Potansiyel Terapötik Rolüne Genel Bakış. Neurochem Res. 2020; 45 (7): 1461-1480.
3. Dröge W, Breitkreutz R. Glutatyon ve bağışıklık fonksiyonu. Proc Nutr Soc. 2000; 59 (4): 595-600.
4. Fraternale A, Brundu S, Magnani M.immünoterapide glutatyon ve glutatyon türevleri. Biol Kimya. 2017; 398 (2): 261-275.
5. Fraternale A, Paoletti MF, Casabianca A, vd. Yeni pro-glutatyon (GSH) moleküllerinin antiviral ve immünomodülatör özellikleri. Curr Med Chem. 2006; 13 (15): 1749-1755.
6. Jones DP, Coates RJ, Flagg EW, vd. Ulusal Kanser Enstitüleri Sağlık Alışkanlıkları ve Tarihi Gıda Frekansı Anketinde listelenen gıdalardaki glutatyon. Nutr Kanser 1995; 17:57-75.
7. Witschi A, Reddy S, Stoffer B, Lauterburg BH. Oral glutatyonun sistemik mevcudiyeti. Eur J Clin Pharmacol 1992; 43 (6): 667-9.
8. Kovacs-Nolan J, Rupa P, Matsui T, vd. Bağırsak epitelinde glutatyonun (GSH) in vitro ve ex vivo alımı ve in vivo takviyeden sonra oral GSH'nin kaderi. J Agric Gıda Kimyası. 2014; 62 (39): 9499-9506.
9. Park EY, Shimura N, Konishi T, vd. Glutatyonun oral uygulamasından sonra insan kanındaki proteine bağlı glutatyon formunda artış. J Agric Gıda Kimyası. 2014; 62 (26): 6183-6189.
10. Richie JP Jr., Nichenametla S, Neidig W, vd. Glutatyonun vücut depoları üzerinde oral glutatyon takviyesinin randomize kontrollü çalışması. Eur J Nutr. 2015; 54 (2): 251-263.
11. Yamada H, Ono S, Wada S, vd. Sıçanın bağırsaklarında, kanında ve karaciğerinde gıda kaynaklı glutatyonun durumları. NPJ Sci Gıda. 2018; 2:3. 6 Şub 2018 tarihinde yayınlandı. doi:10.1038/s41538-018-0011-y.
12. Sacco R, Eggenhoffner R, Giacomelli L. Karaciğer hastalıklarının tedavisinde glutatyon: klinik uygulamadan içgörüler. Minerva Gastroenterol Dietol. 2016; 62 (4): 316-324.
13. Kessoku T, Sumida Y, Imajo K, vd. Glutatyonun Alkolsüz Yağlı Karaciğer Hastalığının Tedavisinde Etkinliği: Açık Etiketli, Çok Merkezli, Prospektif Bir Çalışma. J Hepatoloji 2016; 64 (2) :S500.
14. Šalamon Š, Kramar B, Marolt TP, Poljšek B, Milisav I. N-Asetilsisteinin Tıbbi ve Diyet Kullanımları. Antioksidanlar (Basel). 2019; 8 (5): 111.
15. Pei Y, Liu H, Yang Y, vd. N-Asetilsisteinin Biyolojik Aktiviteleri ve Potansiyel Oral Uygulamaları: İlerleme ve Beklentiler. Oxide Med Cell Longev. 2018; 2018:2835787.
16. Elbini Dhouib I, Jallouli M, Annabi A, Gharbi N, Elfazaa S, Lasram MM. N-asetilsistein üzerine bir mini inceleme: Yeni yaklaşımlara sahip eski bir ilaç. Yaşama Bilimi 2016; 151:359-363. doi: 10.1016/j.lfs.2016.03.00.
17. Santus P, Corsico A, Solidoro P, Braido F, Di Marco F, Scichilone N.Oksidatif stres ve solunum sistemi: N-asetilsisteinin farmakolojik ve klinik olarak yeniden değerlendirilmesi. KOAH. 2014 Aralık; 11 (6): 705-1.
18. Stey C, Steurer J, Bachmann S, Medici TC, Tramer MR. Oral N-asetilsisteinin kronik bronşitte etkisi: nicel sistematik bir inceleme. Eur Respir J 2000; 16 (2) :253-62.
19. Grandjean EM, Berthet P, Ruffmann R, Leuenberger P.Kronik bronkopulmoner hastalıkta oral uzun süreli N-asetilsisteinin etkinliği: yayınlanan çift kör, plasebo kontrollü klinik çalışmaların bir meta-analizi. Clin Ther 2000; 22 (2): 209-21.